مهسا بهادری: این روزها، هر روز با فهرستی تازه از اسامی فیلم‌های توقیفی مواجه می‌شویم، فیلم‌هایی که نه مشکلشان حل می‌شود، نه اکران می‌شوند، فقط پشت صف اکران می‌مانند، یا مثل «برادران لیلا» و «جنگ جهانی سوم» لو می‌روند. موضوع بسیار نگران کننده درباره سینمای امروز، نه فیلم‌های ممنوعه است، نه فیلم‌هایی که بی هیچ دلیل مجوز نمی‌گیرند و نه فیلم‌هایی که در صف اکرانند. موضوعی که نگرانی بابت وضعیت سینما را بیش از پیش کرده است، لو رفتن ادامه دار فیلم‌هاست.
بخشی از جنبه‌های لو رفتن یک فیلم، مادی و اقتصادی است و بخش دیگر معنوی و خسارت‌های اعتباری است. یک سرمایه‌گذار وقتی برای ساخت یک اثر هزینه می‌کند، طبیعتا به دنبال بازگشت آن است ولی اگر قرار باشد با توقیف یا لو رفتن فیلمش، سرمایه اولیه‌اش را هم به دست نیاورد، دیگر بودجه و تمایلی برای سرمایه‌گذاری مجدد نخواهد داشت.
بخش دیگر این است که یک گروهی دور هم جمع می‌شوند و کاری را می‌سازند و می‌خواهند که حاصل زحماتشان را ببینند و وقتی که این اتفاق نمی‌افتد، تمام آن هنرمندان و اعضای تیم سازنده سرخورده می‌شوند. این ماجرای لو رفتن یا توقیف فیلم‌ها خسارت مادی و معنوی توام با یکدیگر دارد. تا زمانی که ما مخاطب را از رفتن به سینما محروم کنیم، این یعنی صدمه به لایه‌های فرهنگی، کاهش مخاطب را هم به همراه دارد.
اما ماجرایی که آسیب جدی‌ای به همراه دارد این است که دو فیلم اول به صورت جدی لو رفتند و بعد از آنکه همه آن را تماشا کردند قرار بر اکران آنها شد، یکی روی پرده سینما و دیگری در شبکه نمایش خانگی!
«جنگ جهانی سوم» و حواشی‌اش
کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران برای اسکار ۲۰۲۳، در فاصله ۱۲ روز تا پایان مهلت اعلام رسمی، فیلم هومن سیدی را که پیشتر موفق به افتخارآفرینی در بخش افق‌ها جشنواره ونیز شده بود، مناسب نمایندگی سینمای ایران در رقابت اسکار ۲۰۲۳ معرفی کرد.
این انتخاب سبب شد تا زمینه اکران فیلم فراهم شود چرا که طبق مقررات بخش فیلم‌های بین‌المللی اسکار، نمایندگان سینمایی کشورها باید در فاصله ۱۱ دی ۱۴۰۰ الی ۹ آذر ۱۴۰۱ در کشور مبدا، حداقل ۷ روز اکران تجاری و عمومی داشته باشند. بنابراین جنگ جهانی سوم می‌بایست در فاصله ۷۱ روز تا پایان این مهلت، حداقل یک هفته اکران عمومی و تجاری را تجربه کند.
طبق مقررات بخش فیلم‌های بین‌المللی اسکار، نمایندگان سینمایی کشورها باید در فاصله ۱۱ دی‌ماه ۱۴۰۰ الی ۹ آذر ۱۴۰۱ در کشور مبدا، حداقل ۷ روز اکران تجاری و عمومی داشته باشنددر همین زمینه، همایون اسعدیان، سخنگوی شورای صنفی نمایش به ایرنا گفت: «ما به پخش‌کننده جنگ جهانی سوم اعلام کرده‌ایم که شورای صنفی نمایش، آمادگی لازم برای هر نوع همکاری در جهت اکران این فیلم را دارد و به همین جهت، هم‌اکنون توپ در زمین این دوستان است که چه زمان آمادگی خود را برای اکران عمومی فیلم اعلام کنند.»
اسعدیان ادامه داد: «پخش‌کننده فیلم، چه درخواست اکران سراسری در تمام کشور را داشته باشد و چه پیشنهاد برای نمایش محدود در یک شهرستان را، ما آماده هستیم تا خارج از تمام قواعد معمول، فرآیند نمایش این فیلم را تسریع کنیم تا فیلم آقای هومن سیدی، با آمادگی بیشتری در اسکار ۲۰۲۳ حضور پیدا کند.»
در سال‌های اخیر، برخی فیلم‌ها نظیر خورشید مجید مجیدی، چون تمایل نداشتند در فصل پائیز نمایش داشته باشند، نمایش محدودی را در تنها در یک شهرستان (به طور مشخص، خورشید در تفرش به روی پرده رفت) تجربه کردند. بنابراین باید منتظر ماند تا مشخص شود طی روزهای آینده، پخش‌کننده داخلی فیلم جنگ جهانی سوم، راضی به نمایش عمومی این فیلم در سراسر کشور خواهد بود یا صلاح می‌بیند اکرانی ۷ روزه در یک شهرستان را تجربه کند.
پس از مدت‌ها کشمکش بالاخره فیلم سینمایی«جنگ جهانی سوم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی هومن سیدی در ۲۸ شهریور، به عنوان نماینده ایران در اسکار معرفی شد و در نهایت در جلسه شورای صنفی نمایش که امروز(یکشنبه ۱۰ مهر) برگزار شد، اعلام کردند که فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» برای کسب شرایط حضور در اسکار با پخش شایسته فیلم از پنجشنبه ۱۴ مهر تا چهارشنبه ۲۰ مهر در پردیس مگامال به‌صورت ویژه اکران می‌شود فیلم اکران شد و کمتر از شش ماه بعد قاچاق شد.
بلافاصله پس از این اتفاق شورای صنفی نمایش، با تشکیل جلسه اضطراری، مصوب کرد که فیلم «جنگ جهانی سوم»، به‌همراه فیلم‌های دیگر اکران فطر، از ۳۰ فروردین روی پرده برود. فیلم هومن سیدی قرار است در گروه آزاد نمایش داده شود. پس از قاچاق غیراخلاقی آخرین ساخته هومن سیدی، تصور بر این بود که این فیلم نیز به‌مانند برخی دیگر از آثاری که قربانی قاچاق شده بودند، هرگز رنگ پرده را به خود نخواهد دید. در همان نخستین دقایق قاچاق این فیلم، با طرح پیشنهاد اکران فوری این فیلم، عنوان کرد که نباید اجازه سوخت شدن این تولید سینمایی که نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۳ بود و چندین جایزه بین‌المللی را از آن خود کرد را داد. شورای صنفی نمایش، با تشکیل جلسه اضطراری، مصوب کرد که فیلم «جنگ جهانی سوم»، به‌همراه فیلم‌های دیگر اکران فطر، از ۳۰ فروردین به روی پرده برود. فیلم هومن سیدی قرار است در گروه آزاد نمایش داده شود.
بیشتر بخوانید:
از «برادران لیلا» تا «تفریق»؛ چرا فیلم‌های ترانه علیدوستی و نوید محمدزاده لو می‌روند؟/ قاچاق ۵ فیلم در شش ماه
نگاهی به پشت پرده جریان قاچاق فیلم‌های سینمایی/ چرا فیلم‌های لو رفته کیفیت بالایی دارند؟/ تجربه امسال شبیه سال ۱۳۸۶ است
«بی رویا» رویایی که خاموش شد
پروانه نمایش فیلم سینمایی «بی رویا» به کارگردانی و نویسندگی آرین وزیردفتری و تهیه کنندگی سعید سعدی و هومن سیدی روز شنبه ۳۰ مهرماه صادر شد و تا تاریخ ۱ آبان ۱۴۰۳ اعتبار داشت. این فیلم در بخش سودای سیمرغ چهلمین جشنواره فیلم فجر و هفتاد و نهمین جشنواره فیلم ونیز حضور داشت.
در خلاصه داستان فیلم سینمایی «بی‌رویا» آمده است: «مواجهه رویا با دختری بی‌نام و نشان آغاز اتفاقاتی عجیب در زندگی رویا و بابک است.»
در هفته گذشته و چند روز پس از انتشار غیرقانونی فیلم «تفریق» فیلم سینمایی «بی رویا» ساخته «آریان وزیردفتری» هم قاچاق شد و سر از کامال‌های تلگرامی و شبکه‌های ماهواره‌ای درآورد، سعید سعدی از مخاطبان خواست تا فیلم را به صورت قانونی تماشا کنند و بعد از اینکه سعید سعدی از مردم درخواست کرد که نسخه قانونی فیلمش را تماشا کنند، این فیلم روانه اکران آنلاین شد.
«بی‌رویا» نخستین ساخته بلند آرین وزیردفتری است که به تهیه‌کنندگی هومن سیدی و سعید سعیدی ساخته شده و سال قبل در بخش «افق‌های اکسترا جشنواره فیلم ونیز» نمایش داده شد. این فیلم در جشنواره فجر نیز رونمایی شد و طناز طباطبایی، صابر ابر، شادی کرم رودی، فرانک کلانتر و رضا داوودنژاد در آن بازی کرده‌اند.
سازندگان «بی‌رویا» این فیلم را بدون اکران عمومی روی پرده سینما، در پلتفرم فیلیمو به صورت آنلاین نمایش می‌دهند در حالی که سعید سعدی چند روز قبل به ایسنا گفته بود که از دو ماه قبل قرارداد اکران آنلاین فیلم منعقد شده بود ولی با انتشار نسخه قاچاق، اکران آنلاین «بی‌رویا» آغاز شده است. او درخواست داشت که مخاطبان نسخه قانونی را تماشا کنند.
منشأ اصلی لو رفتن این فیلم‌ها به صورت رسمی تاکنون منتشر نشده است. البته ستاد صیانت و مبارزه با انتشار و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی با دستور رییس سازمان سینمایی قرار است پیگیری‌هایی را انجام دهد که در این زمینه هم فعلا جزئیاتی اعلام نشده است.
سالانه ۲ فیلم قاچاق می‌شود
هنرآنلاین هم با ارائه گزارشی نوشت، همانطور که گفتیم قاچاق فیلم اتفاق تازهای نیست. با نگاهی آماری به فیلم‌های لورفته از سال ۱۳۸۵ تاکنون در می‌یابیم در طول این مدت حدودا ۳۹ فیلم به صورت قاچاق و غیرقانونی به دست مخاطبان رسیده‌اند؛ این یعنی به طور میانگین سالی ۲.۲ فیلم قاچاق می‌شود! موج لورفتن‌ها در این ۱۷ سال، با «سنتوری» ساخته داریوش مهرجویی آغاز شد. در آن زمان که فضای مجازی به گستردگی امروز نبود، قاچاق فیلم‌ها معمولا یا از طریق لوح فشرده فیلم صورت می‌گرفت و یا بوسیله فیلمبرداری از پرده سینما انجام می‌شد. نسخه کیفیت پرده، نام همان نسخه لورفته فیلمبرداری‌شده از سالن سینما بود که آن زمان‌ها تماشایش بین مردم قبیح و تابو بود؛ این در حالی است که این قبح امروز تا حد زیادی شکسته شده است!
با گذر زمان و گسترش فضای مجازی، دیگر نسخه کیفیت پرده فیلم‌ها نبود که لو می‌رفت؛ بلکه مخاطبان می‌توانستند با بهترین کیفیت ممکن نسخه غیرقانونی فیلم‌ها را تماشا کنند. اینجا بود که قاچاق فیلم در سینمای ایران وارد عصر جدیدی بود و دیگر انگشت اتهام به سوی مخاطبی که دزدکی از پرده سینما فیلمبرداری می‌کرد، دراز نبود. بلکه همه به دنبال مقصر می‌گشتند و ذره‌بینشان را روی افراد و نهادهایی می‌انداختند که نسخه‌ای از فیلم در اختیارشان بوده است.
اینجا بود که بحران قاچاق فیلم شکل جدیدی به خود گرفت و منجر به مجادلاتی میان سازمانی شد و کار حتی به دادگاه و دعواهای حقوقی کشید. همزمان با این دعواهای حقوقی، رویه لورفتن فیلم‌ها بود که همچنان جریان داشت. تعداد فیلم‌ها هم کم نبود. از سال ۱۳۸۵ تاکنون حدود ۳۹ فیلم به محاق قاچاق رفته‌اند.
همزمان با لو رفتن این فیلم‌ها، دعواهای حقوقی مذکور نیز ادامه داشت. دعواهایی که در پایان سرنوشت اکثر آنها مبهم و نامعین باقی می‌ماند و رسانه‌ای نمی‌شد و در موارد معدودی شاهد بودیم که عاملان قاچاق، مورد مجازات کیفری قرار بگیرند؛ همچون دستگیری قاچاقچی فیلم‌های «ابد و یک روز» و «فروشنده» در اصفهان یا محکوم شدن عامل قاچاق «متری شیش و نیم» به یک سال حبس.
اگرچه برخی از این این فیلم‌ها پس از اکران آنلاین قاچاق شده‌اند و برای رفع مشکل نیازمند تقویت زیرساخت‌های امنیتی اکران آنلاین هستیم اما بخش عمده‌ای از آنها از مجاری نامعین انتشار یافته‌اند. ادامه داشتن رویه قاچاق فیلم، تهیه‌کنندگان را به تدریج برای سرمایه‌گذاری و ساخت فیلم بی‌انگیزه می‌کند و برای جلوگیری از یک بی‌انگیزگی بزرگ و ضربه‌زننده، شناخت این مجاری نامعین انتشار غیرقانونی فیلم و محکومیت آنها و البته رسانه‌ای شدن این محکومیت‌ها، در اولویت نهادهای سینمایی مسئول است. اگر این معضل را جدی بگیریم، صنعت سینما هیچگاه به سرنوشت آلبوم‌های موسیقی دچار نخواهد شد و کپی‌رایت، ناجی آینده صنعت سینمای ایران خواهد شد.
۲۴۵۲۴۵
